torsdag 6. oktober 2016

Science fiction, kvinnehat og gamle grisar

Det tek jo ikkje lang tid å lese tjue bøker når ein plutseleg blir hekta på ein serie med korte avsnitt.


  • Atten av desse er lydbøker, to er teikneseriar
  • Tre er omsette, alle frå fransk
  • To er sakprosa
  • Sju mannlege forfattarar har skrive alle tjue, gitt!
  • Dei tre som er omsette (frå fransk) er på ulike språk (engelsk, bokmål og norsk)
  • Alle atten lydbøker er lytta til på engelsk
Medan eg las Lolita fall det seg slik at eg stod framfor ein vidaregåandeklasse og blei beden om å forklare kvifor ein les bøker. Og det er jo sånn sett eit spørsmål det er lett å svare flåsete (if you have to ask, you'll never know) eller berre kort (fordi det er gøy og lærerikt) på. Men ingen av dei svara er sånne ein skulebibliotekar kan gje og så vere ferdig med å svare. Så då nytta eg høvet til å seie at ein ting som særleg romanar kan gjere, er at dei kan la lesaren sjå verda frå innsida av eit anna par auge. Eg som er over førti har sjøl vore ung, sa eg, men de som er seksten kan ha nytte av å fordjupe dykk i røynslene til nokon som har sett meir enn dykk. De som er gutar trur sikkert de har nok med det, men det ville vore rart om de ikkje vart klokare av å prøve å sjå verda slik jentene gjer det, og tvert om.
Er Lionel Trilling like forblinda som Humbert Humbert?
 Og når eg seier dette, sa eg vidare, er det fordi eg nett no les Lolita av Vladimir Nabokov, ei bok der forteljaren er ein mann på godt og vel førti som trur at ei jente på tolv er kjærasten hans. Slike menn blir av forståelege årsaker demonisert, men nett på grunn av dette er det kanskje eit poeng å prøve å forstå tankar og kjensler som ligg bak den monstrøse åtferda. Dette og liknande sa eg i tre VG1-klasser før haustferien. (Berre ein elev spurte om hen kunne få låne Lolita.) Der og då tykte eg sjøl det var ganske godt sagt, men no i det seinare kjennest det meir og meir ut som eit sånt reduksjonistisk svar som ein må gje på sånne spørsmål. Først og fremst er det gøy og lærerikt å lese bøker.

Og det var uansett ikkje først og fremst ei forståing av kva som driv ein seksualforbrytar som Humbert Humbert eg sit att med etter å ha lese boka heller, iallfall ikkje ut over heile det der livsløgn-greia, som heilt klart er ganske viktig. Humbert er ein så upåliteleg forteljar at ein lurer på kva det er som får meldarar og forleggarar til å gje ut boka som erotisk litteratur eller hevde at det er ei bok ikkje berre om kjærleik, men om eit vakkert kjærleiksforhald. Sjå gjerne på dei bileta her, dei er henta frå omslaga til norske utgåver frå 1959 og 1990.

Så seint som i 1990 meinte nokon i Cappelen at Lolita var erotisk
Det er sikkert for seint å peike på dette andsynes Erling Christie (som dessutan heilt sikkert visste det), men eit einvegsforhald der den eine parten er mykje sterkare enn den andre og brukar triks og knep (og implisitt makt og reell makt) for å få viljen sin er ikkje eit kjærleiksforhald. Herleg dekadent, liksom? Kanskje i den norske omsetjinga, det veit eg ikkje.

Inntrykket mitt då, er at Humbert er smart men dum, og at Nabokov er jævlig smart. For å vere heilt ærleg var det prosaen eg likte aller best, det var så mange ordspel, så mange alliterasjonar og så mykje assonans at emnet kunne vore nesten kva som helst. Eg har ikkje berre vondt for å tru at ei omsetjing vil kunne fange opp halvparten av dette, eg har like vondt for å sjø føre meg at denne eller andre av Nabokovs bøker er halvparten så gode når dei ikkje blir lesne høgt. Å høyre Jeremy Irons lese var omtrent som å høyre på smør, ikkje berre fordi han som skodespelar forstår å sette seg inn i rollene han framfører, men fordi han som innfødd brukar av det språket den russiske Nabokov lærte seg tolleg godt framfører teksten med eit godt øyre for det klanglege. Boka, og særleg lydboka, er jævelsk god, men ikkje erotisk.

Kvifor ikkje følgje opp med ei sakprosabok om kvinnehat? A Brief History of Misogyny, the World's Oldest Prejudice kom ut ikkje lenge etter at forfattaren, Tom Holland, døydde. Det går fram av føreordet at forlaget hadde meint at boka ikkje kunne bli gjeven ut, men Hollands familie hadde sytt for utgjeving lell. Når eg nemner dette, er det fordi boka ikkje er heilt tilfredsstillande. Først og fremst fordi forklaringsmodellane er enkle og fordi feminisme berre blir nemnt i samansetjinga "some feminists" brukt på ein måte som openbart tyder "all feminsims" og det er alt for enkelt. Litt moro at han i siste kapittel faktisk skriv "not all men", då.


Det er ikkje denne synonymordboka som er brukt i visa med same namn, men lell.

Frå fordommar til krim: American Pain er sånn true crime. Eit smetthol i lova gjorde det lett å omsette smertemedisinar med verkestoffet oxycodon i Florida, alt ein trong for å gjere seg rik på junkies var ein dokter med ei reseptblokk og eit rimeleg lokale. Denne boka er historia om den største av dei såkalte pill mills, og er ikkje meir spennande enn true crime vanlegvis er. Det var heilt greit liksom.
Dette er eit fotto av 30mg oxycontintablettar. Biletet er bøffa frå drugs.com, av alle stader.
Georges Simenon att: Pietr the Latvian markerer den siste Maigretboka eg les på engelsk. Det er den klart teitaste boka i serien eg har lese til no, ikkje berre på grunn av løysinga av mysteriet. No likar eg forsåvidt Knut Gribb, men når eg seier at helten i denne boka stundom minte meir om Gribb enn Maigret er ikkje det ein kompliment. Opplesinga var i og for seg grei, sjøl om helten heitte Maygray og ein av kollegane hans, Torrence, fekk namnet sitt uttalt som han skulle vere vaktmeisteren på Overlook hotel i Oregon istf politimann i Paris.

Fleirtalet av titlane i denne posten utgjer til saman The Human Division, som er femte band i John Scalzis serie Old Man's War. Det kan fort tenkjast at eg kjem til å lese dei øvrige bøkene, dei er etter det eg kjenner til ikkje gjevne ut på same måten som denne. Greia med Human division er at kapitla er gitt ut separat først, altså slik at dette bandet inneheld tretten ebøker eller lydbøker. Grunnen til at den første låg i audiblebiblioteket mitt var rett og slett at eg skulle prøve ut den derre svitsje mellom tekst og tale-funksjonen for nokre år sidan. Den gongen orka eg berre høyre dei første ti minutta eller så, før det blei for traurig.
Her er omslaget til samleutgåva.

Kva det var som gjorde at eg heldt ut denne gongen er eg ikkje sikker på. Første bok, The B-Team gav først og fremst inntrykk av at forfattaren var meir oppteken av kjekkaseri enn noko anna, og sjøl om det skjedde mykje, gjekk mesteparten av tida med til machodialogar. Likevel ... Neste bok kosta 69 cent, så eg kunne jo prøve? Walk the Plank handlar ikkje om dei same personane som B-team, men det er jo på eit vis klart at dette heng saman. Det held fram på denne måten, annakvar bok følgjer ambassadør Ode Abumwe, John Wilson og dei om bord på Clarke, i dei andre skjer det ting som spenner opp eit større lerret. Eg reknar i grunnen med å lese dei andre bøkene ganske snart, og då blir det radt ein post om heile serien. Det eg vil seie inntil vidare, er at dette verkar som det lukkast der Star Wars går på trynet. Kanskje fordi vi er i femte band er det velsigna lite eksposisjon, slik at lesaren/lydaren opplever at forfattaren har tillit til at hen greier å skjønne samanhengane sjøl. Det er ei ålreit kjensle.

Det tok elles ikkje lang tid før eg hoppa rett ut i neste Nabokov-bok. Bend Sinister har, mellom anna, gitt namn til ei av favorittplatene mine med The Fall.

Bandet er oppkalt etter ein roman av Camus, plata etter denne av Nabokov.

No var det visse overflatiske likskapar i motiv her (eit barn som ikkje får vite at mora er død, mellom anna), den som høyrer på ei opplesing vil nok kjenne att forfattarens interesse for klang, og ikkje minst er det lett å sjå at forfattaren har lest frykteleg mykje. Likevel er det, varsamt sagt, store skilnader. Bend Sinister går føre seg i ein politistat og er lett å forstå som ein politisk roman. Skal ein samanlikne boka med andre, er det lett å gripe til 1984 og Kallocain (og kanskje Brave New World), men det som skil Bend Sinister frå desse er først og fremst kjensla av at det heile er eit mareritt. Det er sterke innslag av draumelogikk her, noko som etter mitt syn styrkar romanen utan å naudsynleg styrke ei politisk lesing av henne.

Til sist eit par teikneseriar eg har venta (om ikkje i andlaus spenning) på å få lese sidan det sentrale åttitalet. Det var då eg tok til å interessere meg alvorleg for teikneseriemediet (og dette seier eg vel vitande om at eg framstår som veslevaksen), diverre var eg for ung til å få noko ut av desse to titlane som vart marknadsførte som teikneseriar for vaksne. Det dreiar seg om Med hodet under armen av Gérard Lauzier og Leve kvinnene! av Jean-Marc Reiser. Kvifor no? Well, det var fordi ein fyr på teikneseriar til sals-gruppa på FB hadde desse i tillegg til eit penare eks av mitt ifillerlesne Ullkorn 2 og ikkje minst Jesus Kristus & Co nr 2 til sals.

Med omsyn til Lauzier må eg seie eg lurte litt på kva som låg til grunn for utvalet av franske teikneseriar for norske lesarar midt på åttitalet. Kven skulle bli underhaldt? Kven skulle kjenne seg trefte?
Rik kvit mann er offer for i-landsproblem i Med hodet under armen
Det er fristande å gjette at nokon kanskje tenkte å stikke jappane litt, men neimen om eg torer å vere sikker. Serien er opphavleg frå 1980, men kom ut i Noreg i 1986, i ei tid då norske forlag gjorde tapre forsøk på å heve statusen til teikneserien i det norske litterære selskapet.

Med Reiser er det litt annleis. Leve kvinnene er ei norsk utgåve frå 1986 av Vive les femmes! frå 1978 og Mon papa et les autres frå heilt tilbake til 1965. Forlaget er Cappelen (det var dette med å heve statusen), og alderen til materialet får meg til å tru at det i stor grad var omsetjar Ragnar Hovland som fekk forlaget med på dettane. Det er ganske gøy, iallfall. Korte vignettar på høgst eit par sider, alt med eit tydeleg vaksenperspektiv. Det skulle vore artig å vite om denne og dei andre Reiser-bøkene som kom fekk noka verknadshistorie. Anar vi forlauparen til kebbevenene Mette og Vanessa, tru?

Moralsk forfall i den røffe streken til Jean-Marc Reiser
Neste gong: Fleire teikneseriar! Kanskje Ammian! Twin Peaks!

Ingen kommentarer:

Legg inn en kommentar

Alle er hjarteleg velkomne til å kommentere, så lenge dei ikkje er uhøflege eller veldig usaklege.